Mehmet Reşit Arslan Başvurusu (7) (Başvuru Numarası: 2014/15734)

TÜRKİYE CUMHURİYETİ
ANAYASA MAHKEMESİ
BİRİNCİ BÖLÜM
KARAR
MEHMET REŞİT ARSLAN BAŞVURUSU (7)
(Başvuru Numarası: 2014/15734)
Karar Tarihi: 20/12/2017
BİRİNCİ BÖLÜM
KARAR
Başkan : Burhan ÜSTÜN
Üyeler : Hicabi DURSUN
Kadir ÖZKAYA
Rıdvan GÜLEÇ
Yusuf Şevki HAKYEMEZ
Raportör Yrd. : Gökçe GÜLTEKİN
Başvurucu : Mehmet Reşit ARSLAN

I. BAŞVURUNUN KONUSU
1. Başvuru, Yüksek Güvenlikli Ceza İnfaz Kurumunda hükümlü olarak bulunan başvurucuya posta yoluyla gelen bir eğitim CD'sinin verilmemesi nedeniyle eğitim hakkının ihlal edildiği iddiasına ilişkindir.
II. BAŞVURU SÜRECİ
2. Başvuru 16/9/2014 tarihinde yapılmıştır.
3. Başvuru, başvuru formu ve eklerinin idari yönden yapılan ön incelemesinden sonra Komisyona sunulmuştur.
4. Komisyonca, başvurucunun adli yardım talebinin kabulüne karar verilmiştir.
5. Komisyonca başvurunun kabul edilebilirlik incelemesinin Bölüm tarafından yapılmasına karar verilmiştir.
6. Bölüm Başkanı tarafından başvurunun kabul edilebilirlik ve esas incelemesinin birlikte yapılmasına karar verilmiştir.
7. Başvuru belgelerinin bir örneği bilgi için Adalet Bakanlığına gönderilmiştir.
III. OLAY VE OLGULAR
8. Başvuru formu ve eklerinde ifade edildiği şekliyle olaylar özetle şöyledir:
9. Başvurucu, başvuru tarihinde Ankara 1 No.lu F Tipi Yüksek Güvenlikli Ceza İnfaz Kurumunda (Ceza İnfaz Kurumu) terör suçundan hükümlü olarak bulunmakta ve Okan Üniversitesi Yerel Yönetimler Bölümü uzaktan eğitim programında (Üniversite) öğrenim görmektedir.
10. Başvurucuya posta yoluyla bilgisayar çıktısı şeklindeki bir kısım yazılı eğitim kaynakları ile eğitim gereci olduğunu iddia ettiği bir CD gönderilmiştir. Yazılı kaynaklar başvurucuya verilmiş anılan CD ise başvurucuya verilmeyip emanet eşya deposuna kaldırılmış, 19/3/2014 tarihinde ise başvurucunun ziyaretçilerine teslim edilmiştir.
11. Başvurucu, posta yoluyla gelen diğer yazılı eğitim gereçlerinin teslim edildiğini ancak anılan CD'den haberdar edilmediğini ve CD'nin kendisine verilmediğini belirterek 4/4/2014 tarihinde Sincan (Ankara Batı) İnfaz Hâkimliğine (İnfaz Hâkimliği) şikâyette bulunmuştur.
12. Başvurucunun şikâyet dilekçesi ile birlikte Ceza İnfaz Kurumunun 4/4/2014 tarihli yazısı İnfaz Hâkimliğine sunulmuş, bu yazıda başvurucunun Ceza İnfaz Kurumuna geldiği tarihten itibaren bilgisayar sınıfından yararlandırıldığı, Üniversitenin İnternet sayfasından derslerini, ödevlerini ve sınavlarını yaptığı belirtilmiştir. Öte yandan, 11/3/2014 tarihli Ceza İnfaz Kurumu İdare Gözlem Kurulu Başkanlığının kararı ile uzaktan eğitim görmekte olan hükümlü ve tutukluların İnternet'ten ve bilgisayardan nasıl yararlanacaklarının kendilerine tebliğ edildiği ifade edilmiştir. Ayrıca Kuruma posta veya ziyaretçiler vasıtasıyla gelen CD, DVD ve bilgisayarların kabul edilmediği, başvurucunun Üniversitesinden yazı ile gelebilecek CD ve DVD'lerin ise bunların yazının içeriğine uygun olduğunun Ceza İnfaz Kurumu tarafından tespit edilmesinden sonra başvurucuya verilebileceği bildirilmiştir. Şikâyet konusu CD'nin yakını F.A. tarafından posta yoluyla başvurucuya gönderildiği bu nedenle emanet eşya deposuna kaldırıldığı ve başvurucunun 19/3/2014 tarihinde gelen ziyaretçilerine teslim edildiği bildirilmiştir.
13. İnfaz Hâkimliğinin 4/4/2014 tarihli kararıyla başvurucunun dilekçesi ve Ceza İnfaz Kurumundan gelen evrakların birlikte değerlendirildiği, başvurucu hakkındaki uygulamanın Ceza İnfaz Kurumu kurallarına uygun olduğu, mevzuata aykırı bir uygulamanın veya hukuka aykırılığın söz konusu olmadığı gerekçesiyle şikâyetin reddine karar verilmiştir.
14. Başvurucu anılan karara 4/4/2014 tarihinde itiraz ettiğini belirtmiştir. Sonrasında itirazının akıbetini öğrenmek amacıyla 10/7/2014 tarihli dilekçesini İnfaz Hâkimliğine sunmuştur.
15. Başvurucunun dosyasının incelenmesi sonucunda; 4/4/2014 tarihli bir itiraz dilekçesinin dosyada mevcut olmadığı görülmüş, 10/7/2014 tarihli dilekçe itiraz kabul edilerek dosya 11/7/2014 tarihinde Ankara Batı 2. Ağır Ceza Mahkemesine gönderilmiştir.
16. Mahkemenin 16/4/2014 tarihinde verildiği belirtilen kararıyla İnfaz Hâkimliğinin 4/4/2014 tarihli kararının usul ve yasaya uygun olduğu gerekçesiyle itirazın reddine karar verilmiştir.
17. Karar, başvurucuya 25/8/2014 tarihinde tebliğ edilmiştir.
18. Başvurucu 16/9/2014 tarihinde bireysel başvuruda bulunmuştur.
IV. İLGİLİ HUKUK
A. Ulusal Hukuk
19. 13/12/2004 tarihli ve 5275 sayılı Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Kanun'un 67. maddesinin (3) ve (4) numaralı fıkraları şöyledir:
"(3) Kapalı ve açık ceza infaz kurumları ile çocuk eğitim evlerinde ancak, eğitim ve iyileştirme programları çerçevesinde kurum yönetimince belirlenen yerlerde görsel ve işitsel eğitim araç ve gereçlerinin kullanımına izin verilebilir. Eğitim ve iyileştirme programları gerekli kıldığı takdirde denetim altında internetten yararlanılabilir. Hükümlü, odasında bilgisayar bulunduramaz. Ancak, Adalet Bakanlığının uygun görmesi hâlinde eğitim ve kültürel amaçlı olarak bilgisayarın ceza infaz kurumuna alınmasına izin verilebilir.
(4) Bu haklar, tehlikeli hâlde bulunan veya örgüt mensubu hükümlüler bakımından kısıtlanabilir. "
B. Uluslararası Hukuk
20. Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesinin R (89) 12 sayılı “Ceza İnfaz Kurumlarındaki Eğitim” konulu tavsiye kararı ile ceza infaz kurumlarındaki eğitim hakkında üye devletlerce benimsenmesi önerilen temel ilkeler şunlardır:
“1. Bütün hükümlü ve tutukluların, meslekî eğitim, yaratıcı ve kültürel faaliyetler, bedensel eğitim, spor, sosyal eğitim ve kütüphane tesislerini ihtiva edecek şekilde tasarlanmış bir eğitime sahip olması sağlanacaktır.
2. Hükümlü ve tutuklulara verilecek eğitimin, dış dünyada aynı yaş gruplarına sağlanan eğitimle aynı olması sağlanacak ve öğrenme fırsatlarının alanı olabildiğince geniş tutulacaktır.
...
15. Hükümlü ve tutukluların salıverilme sonrasında da eğitimlerine devam etmelerini sağlayacak tedbirler alınmalıdır.
16. Hükümlü ve tutukluların uygun eğitim almalarını sağlayacak malî kaynak, alet, donanım ve öğretim personeli hazır bulundurulmalıdır.”
21. Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi'ne (Sözleşme) ek 1 No.lu Protokol’ün 2. maddesinin ilgili kısmı söyledir:
“Hiç kimse eğitim hakkından yoksun bırakılamaz.”
22. Hükümlüler, hukuka uygun bir mahkûmiyet kararına bağlı olarak tutma şeklinde değerlendirilebilecek kişi özgürlüğü ve güvenliği hakkı dışında Sözleşme'nin kapsamında kalan temel hak ve hürriyetlerin tamamına genel olarak sahiptirler. Bununla birlikte ceza infaz kurumunda tutulmanın kaçınılmaz sonucu olarak suçun önlenmesi ve disiplinin sağlanması gibi ceza infaz kurumunda güvenliğin sağlanmasına yönelik kabul edilebilir makul gerekliliklerin olması durumunda bu haklar sınırlanabilir (Hirst/Birleşik Krallık (No. 2), B. No: 74025/01, 6/10/2005, § 69; Stummer/Avusturya, B. No: 37452/02, 7/7/201, § 99). Ancak bu durumda dahi mahkûmların haklarına yönelik yapılacak sınırlandırmalar temel hak ve hürriyetlerin sınırlandırılmasına ilişkin olarak Anayasa'nın 13. maddesinde belirtilen kanunla, meşru bir amaçla ve demokratik toplum düzeninin gereklerine uygun olarak ölçülü olma şartlarını taşımalıdır (Silver ve Diğerleri/Birleşik Krallık, B. No: 5947/72, 25/3/1983, §§ 99-105).
23. AİHM, hukuka uygun bir mahkûmiyet kararına bağlı olarak tutulduğu dönem içerisinde başvurucunun İngilizce derslerine yardımcı olması için taşınabilir medya oynatıcısına erişimine engel olunmasının, Sözleşme’ye ek 1 No.lu Protokol'ün 2. maddesi anlamında eğitim hakkından mahrum bırakma olarak yorumlanamayacağını kabul etmektedir (Mehmet Veysi Özel/Türkiye (k.k.), B. No: 4243/09, 5/1/09, benzer yönde bkz. Georgiou/Yunanistan (k.k.), B. No: 45138/98, 13/1/2000; Durmaz ve diğerleri/Türkiye (k.k.), B. No: 46506/99, 46569/99, 46570/99 ve 46939/99, 4/9/2001; Arslan/Türkiye (k.k.), B. No: 31320/02, 1/6/2006).
V. İNCELEME VE GEREKÇE
24. Mahkemenin 20/12/2017 tarihinde yapmış olduğu toplantıda başvuru incelenip gereği düşünüldü:
A. Başvurucunun İddiaları
25. Başvurucu, hükümlü olarak bulunduğu Ceza İnfaz Kurumunda uzaktan eğitim imkânı kapsamında lisans eğitimine katıldığını, posta yolu ile gönderilen bilgisayar çıktısı şeklindeki yazılı eğitim gereçlerinin kendisine verildiğini ancak benzer biçimde eğitim gereci olduğunu iddia ettiği CD'nin kendisine verilmediğini, kendisine gelen bir eşyadan haberdar edilmediğini belirterek işkence ve kötü muamele yasağı ile mülkiyet ve eğitim haklarının ihlal edildiğini ileri sürmüştür.
B. Değerlendirme
26. Anayasa Mahkemesi, olayların başvurucu tarafından yapılan hukuki nitelendirmesi ile bağlı olmayıp olay ve olguların hukuki tavsifini kendisi takdir eder (Tahir Canan, B. No: 2012/969, 18/9/2013, § 16). Başvurucunun iddialarının eğitim hakkı kapsamında incelenmesi gerektiği değerlendirilmiştir.
27. Anayasa’nın "Eğitim ve öğrenim hakkı ve ödevi" kenar başlıklı 42. maddesinin ilgili kısmı şöyledir:
"Kimse, eğitim ve öğrenim hakkından yoksun bırakılamaz.
Öğrenim hakkının kapsamı kanunla tespit edilir ve düzenlenir...
Eğitim ve öğretim hürriyeti, Anayasaya sadakat borcunu ortadan kaldırmaz...”
28. Eğitim, Anayasa'da doğrudan güvence altına alınmış bir haktır. Eğitim çok özel bir kamu hizmeti olarak sadece doğrudan faydaları olan bir hizmet değil geniş sosyal fonksiyonları da olan bir hizmettir ve demokratik bir toplumda insan haklarının sağlamlaşması ve devamı için eğitim hakkının vazgeçilmez ve temel bir katkısı olduğu da aşikârdır (Selçuk Taşdemir [GK], B. No: 2013/7860, 3/3/2016, § 64). Öte yandan eğitimin toplum için taşıdığı öneme karşın, eğitim hakkı mutlak ve sınırsız bir hak değildir. Eğitimin niteliği gereği devlet tarafından düzenleme yapılmasını gerektirdiğinden bazı kısıtlamalara tabi tutulması da doğaldır. Şüphesiz eğitim kurumlarını düzenleyen kurallar, toplumun ihtiyaç ve kaynakları ile eğitimin farklı düzeylerine has özelliklere göre zaman ve mekân içinde değişiklik gösterebilir (Yüksel Baran, B. No: 2012/782, 26/6/2014, § 37).
29. Anayasa'nın 42. maddesinde yer alan eğitim ve öğrenim hakkı, kamu otoritelerine bireyin eğitim ve öğrenim almasını engellememe negatif ödevini yüklemekle birlikte Anayasa'da öngörülen ilköğretim dışında devletin tüm bireylere eğitim ve öğrenim sağlaması şeklinde pozitif bir ödev de yüklememektedir (Yüksel Baran, § 32). Ancak devlet tarafından kurulan veya desteklenen eğitim kurumlarına etkili bir şekilde erişim imkânının sağlanması şarttır (Mehmet Reşit Arslan ve diğerleri, B. No: 2013/583, 10/12/2014, § 71). Bu çerçevede, ceza infaz kurumlarında hükümlülerin eğitimi için imkân sağlanmışsa mahkûmiyetin doğal sonuçları çerçevesinde hükümlülerin eğitim faaliyetine erişiminin sağlanması gerekmektedir.
30. Ancak, mahkûmların temel hak ve hürriyetlere genel olarak sahip olmaları, bu hakların mahkûmlar için ceza infaz kurumu dışındaki bireyler kadar güvence altına alındığı anlamında değerlendirilmemelidir. Ceza infaz kurumlarının işlevi ve amacı kapsamında mahkûmların hakları ceza infaz kurumuna girmekle zaten sınırlanmıştır. Eğitim hakkı için de aynı değerlendirme mümkündür. Eğitim hakkı kapsamında eğitim gereçlerine erişim imkânı sağlanmasının da cezaevinde tutulmanın kaçınılmaz sonuçları çerçevesinde incelenmesi gerekir (Benzer yönde bkz. Mehmet Reşit Arslan ve diğerleri, § 73). Bu bağlamda devletin ceza infaz kurumlarında suçun önlenmesi, güvenliğin ve disiplinin sağlanması yükümlülüğü ile hükümlülerin eğitim hakkı arasında adil bir dengenin kurulması gerekmektedir.
31. Anayasa’nın 42. maddesinde düzenlenen eğitim hakkı ve yasal düzenlemeler her mahkûmun eğitim faaliyetlerinden sınırsız bir biçimde yararlanmasını güvence altına almamaktadır. Cezaevinde bulunmanın getirdiği doğal sonuçlar çerçevesinde ve imkânlar kapsamında eğitim faaliyetlerinin düzenlenmesi öngörülmüştür. Bu nedenle yüksek güvenlikli bir cezaevinde kendisine tanınan eğitim imkânlarının kısıtlanabileceğinin farkında olması başvurucudan beklenmelidir (Mehmet Reşit Arslan ve diğerleri, § 79). Buna göre ceza infaz kurumlarında disiplinin ve güvenliğin sağlanması amacıyla bazı elektronik eğitim gereçlerinin hükümlülere verilmemesi eğitim hakkının engellenmesi olarak kabul edilmemelidir.
32. Somut olayda yüksek güvenlikli bir Ceza İnfaz Kurumunda bulunan başvurucu uzaktan eğitim imkânı kapsamında Üniversite öğrenimine devam etmektedir. Posta yolu ile gelen bilgisayar çıktısı şeklindeki eğitim gereçlerinin başvurucuya teslim edildiği görülmektedir. Öte yandan doğrudan Üniversite tarafından gönderilen CD'lerin Ceza İnfaz Kurumuna alınması önünde bir engel bulunmamaktadır. Başvurucunun eğitimini sürdürmek için ihtiyaç duyduğu yazılı gereçlere veya İnternet'e erişmesine engel olunduğu yönünde bir iddiası da yoktur.
33. Başvuru konusu olayda bütün bu hususlar birlikte değerlendirildiğinde yakını tarafından gönderilen bir CD'nin başvurucuya verilmemesinin başvurucunun eğitim hakkından mahrum bırakılması olarak yorumlanması mümkün değildir. Olayda, başvurucunun eğitim hakkından yararlanmasındaki bireysel menfaati ile cezaevinin güvenliğinin sağlanmasına yönelik kamu yararı arasındaki makul bir dengenin gözetildiği ve eğitim hakkının devlete yüklediği pozitif yükümlülüklere yönelik bir ihlal olmadığının açık olduğu sonucuna ulaşılmaktadır.
34. Açıklanan nedenlerle başvurunun diğer kabul edilebilirlik koşulları yönünden incelenmeksizin açıkça dayanaktan yoksun olması nedeniyle kabul edilemez olduğuna karar verilmesi gerekir.
VI. HÜKÜM
Açıklanan gerekçelerle;
A. Eğitim hakkının ihlal edildiğine ilişkin iddianın açıkça dayanaktan yoksun olması nedeniyle KABUL EDİLEMEZ OLDUĞUNA,
B. 12/1/2011 tarihli ve 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun 339. maddesinin (2) numaralı fıkrası uyarınca tahsil edilmesi mağduriyetine neden olacağından başvurucunun yargılama giderlerini ödemekten TAMAMEN MUAF TUTULMASINA 20/12/2017 tarihinde OYBİRLİĞİYLE karar verildi.



Başkan Üye Üye
Burhan ÜSTÜN Hicabi DURSUN Kadir ÖZKAYA





Üye Üye
Rıdvan GÜLEÇ Yusuf Şevki HAKYEMEZ