Yüksek mahkemelerin yargı kolları ile ilişkisi

Halihazırda ülkemizde anayasa yargısı, uyuşmazlık yargısı, adli yargı ve idari yargı olmak üzere 4 yargı kolu bulunmaktadır. Askeri mahkemelerin kapatılmasından ötürü askeri ceza ve askeri idare mahkemelerinden söz edilmeyecektir.

Türkiye’de Adli Yargı, genel yargı koludur. Temel olarak Hukuk Yargısı ve Ceza Yargısı olarak iki bölümü bulunmakta olup Adli Yargı’da İdari Yargı konusuna girmeyen hukuk mahkemelerinin özel hukuk kurallarının uygulandığı yargılamaları yerine getiren Hukuk Yargısı ile ceza mahkemelerinin ceza kanunlarını Ceza Muhakemesi Kanunu’nda yer alan usullere göre somut olaylara uyguladığı Ceza Yargısı kapsamında yargılamalar yapılmaktadır.
Ceza Yargısı’nda genel mahkemeler Asliye Ceza Mahkemesi ve Ağır Ceza Mahkemesi olarak ikiye ayrılmaktadır. 2014 yılından itibaren Sulh Ceza Mahkemeleri, Sulh Ceza Hakimliğine dönüştürülmüş ve mahkeme sıfatı kaldırılmıştır.

Hukuk Yargısı’nda, yargıya başvuran kişinin Davacı, karşısında yer alan tarafın ise Davalı dendiği ortada bir uyuşmazlık neticesinde taraflardan birinin uyuşmazlığın giderilmesi, somut hukuk kurallarına göre çözülmesi istemi ile gerçekleşen Çekişmeli Yargı ile uyuşmazlık ya da davalının bulunmadığı yargılamalar ile ilgili olan Çekişmesiz Yargı uygulanmakta olup, görevli mahkemeleri Sulh Hukuk mahkemeleri ile Asliye Hukuk mahkemeleridir.

Asliye Hukuk Mahkemeleri; Diğer mahkemelerin görev alanına girdiği kanunla gösterilmemiş olan bütün davalara bakmakla görevli mahkemedir. Yargının etkinliğini artırmak için kurulan uzmanlık mahkemeleri bulunmaktadır. Asliye Hukuk Mahkemeleri, Asliye Ticaret Mahkemeleri ile ihtisasa göre kurulu Özel Görevli Hukuk Mahkemeleri;

Aile Mahkemesi, Kadastro Mahkemesi, İş Mahkemesi, Tüketici Mahkemesi, İcra Mahkemesi, Fikri ve Sınai Haklar Hukuk Mahkemesi, Denizcilik İhtisas Mahkemesi’dir.

İdari yargı idarenin işlemleri ve eylemlerinin hukuka uygunluğunu denetleyen bir yargı koludur.
İlk Derece Mahkemeleri; İdare Mahkemeleri ve Vergi Mahkemeleridir.
İkinci Derece Mahkemeleri ise Bölge İdare Mahkemesi ve Danıştay’dır.
Ancak Danıştay hem ilk derece hem de son derece yargı yeri olarak faaliyet göstermekte ve Bölge İdare Mahkemeleri, İdare Mahkemeleri ve Vergi Mahkemeleri de genel görevli bağımsız mahkemelerdir.

Uyuşmazlık mahkemesi adli, İdari ve Askeri Yargı mercileri arasında oluşabilecek görev ve hüküm uyuşmazlıklarını kesin olarak çözmeye yetkili tek yargı organı olup Türkiye Cumhuriyeti Anayasası ile görevlendirilen Uyuşmazlık Mahkemesi ilk ve son derece, bağımsız bir yüksek mahkemedir.

Anayasa Mahkemesi, Türkiye'deki en yüksek anayasal organdır. Temel görevi, Anayasa'da yazılı temel hak ve özgürlükleri korumak ve TBMM tarafından çıkarılan yasaların başvuru üzerine Anayasa'ya uygun olup olmadığını denetlemektir. Görevleri, Türkiye Anayasası'nın 152. ve 156. maddeleri arasında belirtilmiştir.